Trong những năm qua, Cục Hải quan đã được Chính phủ, các bộ, ngành và cộng đồng DN đánh giá là một trong những cơ quan tiên phong trong cải cách, hiện đại hóa, liên tục là đơn vị đứng đầu trong khối các đơn vị thuộc Bộ Tài chính về Chỉ số cải cách hành chính. Để có được kết quả này, trước hết là do sự quan tâm của Chính phủ, Bộ Tài chính, bên cạnh đó có sự nỗ lực không ngừng của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành Hải quan với mục tiêu cao nhất là phục vụ người dân và DN.

Để phát huy tốt hơn nữa vai trò “gác cửa” nền kinh tế, vừa đảm bảo quản lý nhà nước về hải quan, vừa hỗ trợ cộng đồng DN, XNK và đầu tư phát triển bền vững, Cục Hải quan tiếp tục đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính (CCTTHC) với các giải pháp đồng bộ, cụ thể nhằm bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm soát hải quan, tạo thuận lợi thương mại. Vì vậy, rà soát cắt giảm TTHC, chuyển đổi số hỗ trợ tối đa DN XNK, đầu tư được xác định là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt của toàn Ngành.

Kể từ khi triển khai Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, Cục Hải quan đã khẩn trương, nghiêm túc ban hành ngay Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 66/NQ-CP của Chính phủ theo tinh thần “5 rõ”: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả bảo đảm thực hiện các mục tiêu được Chính phủ yêu cầu.

Cũng trong giai đoạn này, cơ quan Hải quan đã rà soát gần 100 văn bản quy phạm pháp luật để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ những quy định không còn phù hợp, tháo gỡ rào cản cho hoạt động XNK và thương mại.

Chỉ tính riêng năm 2025, Cục Hải quan đã thực hiện rà soát tổng thể toàn bộ 214 TTHC do cơ quan Hải quan trực tiếp thực hiện và 29 điều kiện kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của cơ quan Hải quan. Qua kết quả rà soát, Cục Hải quan đã tham mưu đề xuất Bộ Tài chính phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa đối với 39 thủ tục hành chính lĩnh vực Hải quan (tại Quyết định số 2421/QĐ-BTC ngày 9/7/2025) và trình Chính phủ phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa đối với 39 thủ tục hành chính lĩnh vực Hải quan và bãi bỏ 15 điều kiện kinh doanh không cần thiết (tại Quyết định số 1848/QĐ-TTg ngày 27/8/2025).

Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước ta đang đẩy mạnh “đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”; cơ quan hải quan đã tích cực cắt giảm, đơn giản hóa TTHC, áp dụng các phương pháp quản lý hải quan hiện đại như: xác định trước mã số, trị giá, xuất xứ; kiểm tra sau thông quan; quản lý rủi ro; công nhận DN ưu tiên; đánh giá tuân thủ pháp luật hải quan… qua đó khuyến khích DN chấp hành tốt pháp luật, hài hòa giữa yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan và tạo thuận lợi thương mại, thúc đẩy việc thông quan nhanh hàng hóa, giảm thiểu các chi phí phát sinh cho cơ quan hải quan và DN.

Trên cơ sở đó, Cục Hải quan đã phê duyệt Đề án Giảm tỷ lệ kiểm tra trong thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK; trong đó đặt ra mục tiêu đến năm 2026, giảm tỷ lệ kiểm tra: “Tỷ lệ phân luồng Xanh 70%, tỷ lệ phân luồng Vàng 25%, tỷ lệ phân luồng Đỏ không quá 5%” và Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu “Giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm”, “Giảm tỷ lệ kiểm tra trong quá trình làm thủ tục hải quan, đẩy mạnh kiểm tra trước và sau thông quan”.

Ngành Hải quan luôn xác định giải pháp chiến lược và ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, chuyển đổi số là công cụ hữu hiệu nhằm tạo thuận lợi thương mại, góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh thương mại cho DN trên thị trường khu vực và trên thế giới.

Theo ông Trần Đức Hùng, những năm qua, ngành Hải quan luôn xác định, ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, chuyển đổi số là công cụ hữu hiệu nhằm tạo thuận lợi thương mại, góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh thương mại cho DN trên thị trường khu vực và trên thế giới.

Với những nỗ lực, quyết tâm, bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính trong việc triển khai công tác ứng dụng CNTT, chuyển đổi số tạo thuận lợi tối đa cho người dân và DN, Cục Hải quan đã hoàn thành mục tiêu 5E (E-Declaration; E-payment; E-C/O; E-Permit và E-Manifest) về ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước về hải quan và được cộng đồng DN ghi nhận đánh giá cao.

Theo đó, đối với việc thực hiện khai báo điện tử và xử lý thông quan tự động (E-Declaration), đến nay, 100% thủ tục hải quan cơ bản đã được tự động hóa, các đơn vị hải quan trên phạm vi toàn quốc với 99,65% DN tham gia, xử lý hơn 99,6% tờ khai và thời gian thông quan đối với hàng luồng Xanh chỉ từ 1-3 giây.

Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS cho phép sử dụng chứng từ điện tử có gắn chữ ký số để khai báo hải quan qua mạng internet. Hệ thống tự động xử lý, phân luồng và phản hồi cho DN, ra quyết định thông quan hàng hóa.

Cơ quan Hải quan cũng thúc đẩy thực hiện thanh toán điện tử (E-Payment) bằng việc triển khai Đề án nộp thuế điện tử và thông quan 24/7 từ năm 2017. Theo đó, DN có thể nộp tiền thuế mọi lúc, mọi nơi, mọi phương tiện; hạn chế tối đa việc thanh toán bằng tiền mặt và thay vào đó là thực hiện giao dịch trên môi trường điện tử; đảm bảo thông tin nộp tiền được thanh khoản thuế kịp thời, chính xác, từ đó giúp giảm thời gian nộp thuế, giảm thời gian thông quan hàng hóa ngay sau khi DN hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế. Đến nay, số thuế thu được bằng phương thức điện tử đạt khoảng 98% tổng số thu ngân sách của Cục Hải quan.

Cũng từ tháng 8/2013, cơ quan Hải quan đã thực hiện Hệ thống tiếp nhận Manifest điện tử (E-Manifest)đối với phương tiện vận tải đường biển. Từ cuối năm 2014, Hệ thống này được triển khai thông qua Cơ chế một cửa quốc gia cho các thủ tục đối với tàu biển XNC, quá cảnh tại tất cả các cảng biển.

Từ tháng 11/2014, cơ quan Hải quan thực hiện phối hợp với các bộ, ngành bắt đầu triển khai chính thức Cơ chế một cửa quốc gia (E-Permit). Đến nay, đã có 250 TTHC của 13 bộ, ngành được chính thức triển khai trên Cơ chế một cửa quốc gia.

Từ 1/1/2018, Việt Nam (cơ quan Hải quan làm đầu mối) đã chính thức trao đổi thông tin C/O mẫu D điện tử với 4 nước Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan (E-C/O) và sử dụng chứng từ này làm căn cứ để áp dụng mức ưu đãi thuế quan theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN. Đến nay, Việt Nam đã trao đổi chính thức thông tin chứng nhận xuất xứ mẫu D điện tử với 9 nước ASEAN thông qua Cơ chế một cửa ASEAN.

TTHC là đảm bảo tính minh bạch trong quản lý nhà nước, việc cắt giảm TTHC có thể dẫn đến khó khăn cho DN và cơ quan Hải quan trong công tác quản lý, dễ dẫn đến lợi dụng sự thông thoáng của pháp luật để vi phạm. Trong việc rà soát, tham mưu và báo cáo bộ các phương án cắt giảm, Cục Hải quan đã gặp không ít khó khăn.

Ông Trần Đức Hùng nhấn mạnh, một khó khăn đến từ quy trình ban hành văn bản phức tạp và việc tham vấn ý kiến trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó, Luật Ban hành văn bản quyphạm pháp luật năm 2025 mới ban hành đã cho phép rút ngắn thời gian xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Mặc dù vậy, trình tự thủ tục về cơ bản không thay đổi nhiều, thậm chí phát sinh thêm một số việc trong quá trình tổ chức thực hiện.

Ngoài ra, trong quá trình xây dựng văn bản, đơn vị chủ trì sẽ tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng liên quan dưới nhiều hình thức, tuy nhiên, chất lượng tham gia ý kiến của các đối tượng liên quan chưa sâu sát, chưa thực sự nghiêm túc, chưa phản ánh đúng với thực tế, chưa dự báo được những vấn đề phát sinh, dẫn đến văn bản ngay sau khi ban hành lại phát sinh vướng mắc.

Đồng thời, trong quá trình xây dựng văn bản, đơn vị chủ trì gặp rất nhiều khó khăn khi xảy ra vấn đề mang tính pháp lý, các thành viên cũng phải chịu trách nhiệm. Không chỉ vậy, văn bản khi xây dựng phải đảm bảo sự thống nhất với các hệ thống văn bản quy phạm pháp luật khác; phải cân nhắc giữa mục tiêu tạo thuận lợi và quản lý, nếu việc tạo thuận lợi bị các đối tượng thực hiện lợi dụng những kẽ hở của văn bản để trục lợi, vi phạm dễ dẫn đến rủi ro về pháp lý cho đơn vị soạn thảo.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả, tuy nhiên, ông Trần Đức Hùng cho rằng vẫn còn nhiều áp lực về mục tiêu cắt giảm TTHC. Trong đó, để đảm bảo việc cắt giảm TTHC đòi hỏi phải số hóa chứng từ, hồ sơ, điện tử hóa; chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đẩy mạnh việc thu thập thông tin ở các khâu trước và sau thông quan, điều này đòi hỏi các bộ phận nghiệp vụ, các đơn vị hải quan nơi làm thủ tục hải quan, nơi quản lý lưu giữ hàng hóa, nơi quản lý cơ sở sản xuất phải có sự phối hợp chặt chẽ, đặc biệt là trong bối cảnh toàn Ngành đang thiếu biên chế thì việc này lại càng thêm khó khăn.

Để triển khai có hiệu quả công tác CCTTHC trong thời gian tới nhằm tiếp tục hỗ trợ tối đa DNXNK, đầu tư, ông Trần Đức Hùng nhấn mạnh, Cục Hải quan tiếp tục rà soát, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách, quy định pháp luật để tạo hành lang pháp lý đầy đủ, chặt chẽ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác CCTTHC, đáp ứng xây dựng mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh, tạo thuận lợi tối đa cho người dân, DN.

Thực hiện nghiêm việc đánh giá tác động, thẩm định, thẩm tra quy định TTHC trong đề nghị, dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, trong đó tuyệt đối không tham mưu ban hành quy định, TTHC liên quan đến hoạt động kinh doanh mới làm phát sinh chi phí, thủ tục, thời gian không cần thiết, trái quy định cho người dân, DN.

Thực hiện nghiêm việc công bố, công khai, minh bạch đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin về TTHC trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC và tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định, hành vi hành chính trên Cổng Dịch vụ công quốc gia; tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả việc đổi mới cơ chế Một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC; tập trung nguồn lực đẩy nhanh số hóa hồ sơ, kết quả giải quyết TTHC.

Ngoài ra, tiếp tục rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa các quy định, TTHC liên quan đến hoạt động kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành, TTHC thuộc phạm vi quản lý được giao. Rà soát, chuẩn hóa, tái cấu trúc quy trình, nghiệp vụ TTHC bảo đảm chất lượng, thuận lợi, lấy người dùng là trung tâm để cung cấp trên Cổng dịch vụ công Quốc gia và Hệ thống thông tin giải quyết TTHC của Cục Hải quan. Tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến về công tác CCTTHC gắn với chuyển đổi số, phục vụ người dân, DN.