Khó kiểm soát buôn lậu và gian lận trên thương mại điện tử

Nhiều chiêu trò gian lận tinh vi

Theo Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389) Bộ Tài chính, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại tiếp tục gia tăng tại các tuyến biên giới, cửa khẩu và cảng.

Trên tuyến đường bộ và đường sắt, các địa bàn nóng gồm Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Ninh, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang. Mặt hàng trọng điểm là ma túy, vàng, ngoại tệ, thuốc tân dược, thuốc lá, đường, xăng dầu, pháo, nông sản, gỗ và nguyên phụ liệu cho dệt may, da giày.

Các thủ đoạn phổ biến là chia nhỏ hàng, giấu trong kiện, lợi dụng đường mòn, khai sai giá trị và xuất xứ, trá hình làm người đi nương rẫy, thăm thân. Tội phạm ma túy đặc biệt phức tạp, lợi dụng địa hình hiểm trở và kẽ hở trong quản lý thủ tục xuất nhập khẩu để vận chuyển từ Lào, Campuchia vào Việt Nam.

Lực lượng chức năng phối hợp bắt giữ nhiều vụ việc liên quan đến ma túy.

Trên tuyến biển và đường sông quốc tế, các cảng trọng điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đà Nẵng thường xuyên bị lợi dụng. Hàng vi phạm chủ yếu gồm khoáng sản, xăng dầu, quặng, cát trắng silic, hàng dệt may và giày dép, nguyên liệu dược, gỗ, hạt điều, rượu, thuốc lá và hàng cấm.

Thủ đoạn thường thấy là khai sai chủng loại, chất lượng, số lượng; giả mạo xuất xứ; trá hình hàng mới để né kiểm tra; chuyển tải bất hợp pháp và cất giấu hàng cấm trong hàng thông thường. Đáng chú ý, tuyến biển cũng bị lợi dụng để nhập, xuất khẩu trái phép tiền chất, chất gây nghiện, chất hướng thần bằng cách khai sai thành phần hoặc hàm lượng.

Trên tuyến hàng không, các đối tượng lợi dụng chính sách thông thoáng, thương mại điện tử và dịch vụ chuyển phát nhanh để vận chuyển ma túy tổng hợp, vũ khí, chất nổ, động vật hoang dã, rượu, thuốc lá, tân dược, mỹ phẩm, đồ điện tử, hàng tiêu dùng giá trị cao. Điểm nóng là khu vực ga quốc tế, kho hàng sân bay và dịch vụ logistics.

Thủ đoạn thường là cất giấu trong hành lý, khai sai mã số, dùng hồ sơ giả, khai hàng quà biếu để tránh kiểm tra. Ma túy vận chuyển qua đường hàng không có xu hướng gia tăng, tập trung tại sân bay quốc tế Nội Bài, liên quan đến các chuyến bay từ Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu.

Trong lĩnh vực thuế, một số doanh nghiệp và cá nhân đã lợi dụng chính sách thành lập doanh nghiệp thuận lợi để vi phạm pháp luật. Có trường hợp lập doanh nghiệp chỉ để mua bán hóa đơn khống, trục lợi bất chính.

Nhiều đối tượng sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhằm chiếm đoạt tiền thuế của Nhà nước thông qua kê khai khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, hợp thức hóa hàng hóa trôi nổi, lập khống chi phí để giảm thu nhập chịu thuế và số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, hoặc tăng số thuế được hoàn.

Hành vi gian lận phổ biến gồm bán hàng nhưng không lập hóa đơn, lập hóa đơn sai thực tế, mua bán hàng hóa ngoài sổ sách, lập doanh nghiệp “ma” hoặc phục hồi doanh nghiệp ngừng hoạt động để mua bán hóa đơn.

Trên môi trường thương mại điện tử, nhiều đối tượng livestream bán hàng trên TikTok, Facebook, YouTube để quảng cáo sai sự thật, thuê người nổi tiếng hoặc dùng tài khoản giả để tăng uy tín. Hàng giả, hàng kém chất lượng thường được bán không kèm hóa đơn, thanh toán qua ví điện tử, chuyển khoản hoặc mã phản hồi nhanh nhằm tránh truy vết.

Một số còn lợi dụng các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới như Shopee, Lazada, Tiki để đưa hàng giả từ nước ngoài vào Việt Nam, sử dụng kho hàng trong nước để che giấu nguồn gốc.

Rà soát, kiến nghị sửa đổi các quy định, cơ chế, chính sách còn bất cập

Bằng nhiều biện pháp quyết liệt, các đơn vị có nhiệm vụ chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả Bộ Tài chính đã phát hiện nhiều vụ việc.

Ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan), đại diện cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính cho biết, từ ngày 15/5/2025 đến 15/8/2025, ngành Hải quan đã chủ trì phối hợp bắt giữ 5.459 vụ vi phạm, trị giá hơn 4.855 tỷ đồng, khởi tố 10 vụ, chuyển khởi tố 35 vụ và thu nộp ngân sách hơn 184 tỷ đồng.

Quang cảnh buổi làm việc của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính với Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia

Tính lũy kế 8 tháng đầu năm 2025, toàn ngành phát hiện 11.912 vụ, trị giá 16.151 tỷ đồng, khởi tố 14 vụ, chuyển khởi tố 76 vụ. Trong công tác phòng, chống ma túy, đã phát hiện 61 vụ/74 đối tượng, thu giữ 366 kg ma túy; lũy kế 8 tháng là 137 vụ/172 đối tượng.

Cùng thời gian, ngành Thuế thanh tra, kiểm tra 19.048 doanh nghiệp, kiến nghị xử lý 16.138 tỷ đồng, trong đó tăng thu 5.269 tỷ đồng, giảm khấu trừ 750 tỷ đồng, giảm lỗ 10.118 tỷ đồng, nộp ngân sách 2.876 tỷ đồng.

Lũy kế 8 tháng, kiểm tra 32.812 doanh nghiệp, kiến nghị xử lý 35.317 tỷ đồng, tăng thu 10.411 tỷ đồng, giảm khấu trừ 1.501 tỷ đồng, giảm lỗ 23.406 tỷ đồng, nộp ngân sách 5.399 tỷ đồng.

Cũng theo ông Đức, dù đạt nhiều kết quả, song công tác kiểm soát còn nhiều khó khăn. Nhu cầu tiêu dùng lớn, lợi nhuận cao khiến buôn lậu, vận chuyển trái phép gia tăng với thủ đoạn tinh vi. Nhiều mặt hàng chưa có quy chuẩn chung, việc kiểm soát chủ yếu dựa vào giấy phép chuyên ngành.

Hàng giả, hàng nhái ngày càng khó phân biệt, công tác kiểm tra chuyên ngành còn phân tán, thủ tục chồng chéo, thiếu cơ sở dữ liệu quốc gia dùng chung. Trang thiết bị và nhân lực giám định của cơ quan hải quan chưa đáp ứng yêu cầu, việc phân biệt hàng thật giả vẫn phải phụ thuộc nhiều vào cơ quan chuyên ngành.

Để tăng cường hiệu quả đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong thời gian tới, đặc biệt trong tháng cao điểm, Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc, nhất là lực lượng Hải quan và Thuế, quán triệt và thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Thủ tướng và Bộ Tài chính về tấn công, trấn áp buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Các đơn vị phải kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm đối tượng vi phạm cũng như cán bộ, công chức có biểu hiện tiêu cực, bảo kê, tiếp tay cho vi phạm với phương châm không có vùng cấm, không có ngoại lệ.

Song song đó, Bộ Tài chính sẽ rà soát và kiến nghị sửa đổi các quy định, cơ chế, chính sách còn bất cập để kịp thời bịt kẽ hở trong quản lý hải quan và thuế, đồng thời tăng cường phối hợp với các lực lượng chức năng như Công an, Biên phòng, Cảnh sát biển, Quản lý thị trường, cũng như hợp tác quốc tế với các cơ quan, tổ chức thực thi pháp luật như Interpol, WCO để chủ động ngăn chặn tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia.

Ngoài ra, công tác tuyên truyền sẽ được đẩy mạnh qua báo chí, truyền hình và mạng xã hội nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, đồng thời phổ biến kịp thời các chính sách, quy định mới về thuế, hóa đơn và chứng từ.