Đổi mới công nghệ, phương thức quản lý

• Có nhiều ý kiến cho rằng các DN Nhà nước đã có những bước tiến đáng kể cũng như năng lực cạnh tranh được nâng lên sau khi tái cấu trúc. Ông có thể cho biết những con số hoặc ví dụ cụ thể?

- Trong thời gian qua, sau khi chuyển đổi và nhờ có quản trị DN tốt, nhiều DN Nhà nước đã lớn mạnh, bắt kịp với xu thế phát triển hiện đại và mở rộng đầu tư ra nước ngoài. Trong số này, có thể kể đến một số dự án đầu tư ra nước ngoài trọng điểm như dự án thăm dò, khai thác dầu khí tại Madagascar với tổng vốn đầu tư là 117,3 triệu USD do Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển Dầu khí thực hiện. Dự án thiết lập và khai thác mạng viễn thông sử dụng công nghệ VOIP cung cấp dịch vụ và mạng điện thoại di động tại Campuchia có tổng vốn đầu tư là 27 triệu USD của Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel). Sắp tới là một dự án đầu tư ra nước ngoài được đánh giá lớn nhất Việt Nam với tổng vốn đầu tư hơn 600 triệu USD xây dựng nhà máy sản xuất phân bón tại Morocco của Tập đoàn Dầu khí.

Qua đó, có thể thấy nhiều tập đoàn, tổng công ty Nhà nước đã xây dựng được thương hiệu có uy tín ở thị trường trong nước cũng như nước ngoài nhờ chú trọng đầu tư, đổi mới công nghệ và thiết bị, xây dựng đội ngũ lao động có trình độ tay nghề cao. Các công ty Nhà nước cũng đã cung cấp các sản phẩm thiết yếu cho nền kinh tế như điện, than, xi măng… các sản phẩm có yêu cầu kỹ thuật cao, các dịch vụ công ích, quốc phòng và an ninh. Đặc biệt trong bối cảnh lạm phát, giá cả tăng cao, công ty Nhà nước cung cấp các sản phẩm chủ chốt góp phần bình ổn giá, đảm bảo thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước.

• Tuy vậy, để công cuộc tái cấu trúc DN nói chung được đẩy nhanh hơn rất cần sự nhanh chóng, quyết liệt trong chuyển đổi khối DN Nhà nước. Theo ông, cần có những biện pháp như thế nào để đảm bảo yêu cầu này?

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Ngân hàng Thế giới (WB) vừa công bố Báo cáo Thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2010. Báo cáo có chủ đề “Một số xu hướng tái cấu trúc doanh nghiệp Việt Nam”. Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI cho biết, trong năm 2010, xu hướng tái cấu trúc của khối DN Nhà nước được thực hiện theo một cách thức mới. Đó là sắp xếp đổi mới thông qua hoạt động mua bán nợ của Công ty Mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp – Bộ Tài chính (DATC). Thông qua hoạt động này, nhiều DN Nhà nước làm ăn thua lỗ, mất hết vốn chủ sở hữu Nhà nước, không đủ điều kiện cổ phần hóa, đã được DATC tái cơ cấu, chuyển đổi thành các công ty cổ phần. Báo cáo cũng cho biết, trong cơ cấu DN Việt Nam hiện nay, mặc dù tỷ trọng của các DN khu vực tư nhân chiếm trên 95% và ngày càng tăng về số lượng, tuy nhiên sự đóng góp của các DN này chưa tương xứng với số lượng DN, ngoài trừ đóng góp tạo việc làm, với gần 60% số lượng lao động của khu vực DN này.

- Ngoài việc tiếp tục bổ sung chính sách, cơ chế một cách đầy đủ và đồng bộ để DN Nhà nước hoạt động trong cùng một môi trường cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác, cần kiên quyết sắp xếp các tổng công ty Nhà nước. Cụ thể phải xác định các ngành, lĩnh vực cần tập đoàn kinh tế và xây dựng kế hoạch triển khai mô hình tập đoàn trong 5 năm, 10 năm tới, trong đó chỉ rõ những ngành, lĩnh vực Nhà nước giữ 100% vốn hoặc giữ chi phối ở công ty mẹ. Theo tôi, phải phấn đấu đến năm 2015 có khoản 5-10 và đến năm 2020 có khoảng 20 tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước mạnh tầm cỡ khu vực. Các DN Nhà nước còn lại với khoảng 30 đến 50 tổng công ty Nhà nước và một bộ phận DN Nhà nước có quy mô hợp lý tập trung sản xuất kinh doanh những mặt hàng thiết yếu.

• Việt Nam đã gia nhập WTO được 4 năm. Vậy quá trình tái cấu trúc DN Nhà nước còn cần lưu ý gì để đi cùng xu thế của WTO, thưa ông?

- Đó là phải cải thiện quản trị DN Nhà nước cho phù hợp với tiến trình của WTO. Theo tôi cần thành lập các tổ chức chuyên trách nhằm thực hiện quyền và nghĩa vụ chủ sở hữu vốn Nhà nước tại DN. Các tổ chức này trực thuộc Chính phủ, thực hiện các quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn Nhà nước tại DN Nhà nước, kể cả với Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước SCIC. Cùng với đó là xây dựng tiêu chuẩn cán bộ, quy trình lựa chọn cán bộ chuyên trách thực hiện quyền chủ sở hữu vốn Nhà nước tại các DN.

• Nói đến DN Nhà nước cũng là nói đến sự độc quyền trong một số lĩnh vực như than, điện… Vậy công tác quản lý tài chính đối với DN Nhà nước cần như thế nào để tiến tới thực hiện lộ trình giá thị trường, thưa ông?

- Cơ chế quản lý tài chính đối với các công ty Nhà nước phải theo nguyên tắc đảm bảo có sự bình đẳng giữa DN thuộc mọi thành phần kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh để DN đổi mới công nghệ, phương thức quản lý. Cùng với đó là đổi mới vai trò kiểm tra, kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước tiến tới xóa bỏ cơ chế chủ quản. Theo tôi, giải pháp cho vấn đề này là phải nghiêm chỉnh thực hiện lộ trình giá thị trường đối với một số sản phẩm thiết yếu của nền kinh tế như điện, than, xăng dầu… Trên cơ sở đó tạo mặt bằng giá mới theo cơ chế thị trường. Các công ty Nhà nước thực hiện hạch toán kinh tế đầy đủ chi phí đầu vào, sản phẩm đầu ra. Các sản phẩm quan trọng của nền kinh tế vẫn thuộc danh mục quản lý giá của Nhà nước.

• Xin cảm ơn ông!

S.TR (ghi)