Doanh nghiệp xuất khẩu Việt trước thách thức chuyển đổi logistics xanh

Hầu hết doanh nghiệp Việt Nam đều ý thức được yêu cầu logistics xanh, nhưng việc đáp ứng còn nhiều hạn chế.

Áp lực xanh hóa chuỗi cung ứng ngày càng lớn

Trong bối cảnh toàn cầu hóa gắn liền với yêu cầu phát triển bền vững, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đang chịu sức ép mạnh mẽ để “xanh hóa” chuỗi cung ứng. Nếu trước đây, yếu tố xanh chỉ là xu hướng, thì nay đã trở thành điều kiện bắt buộc để duy trì thị phần và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) nhận định: chuyển đổi xanh trong logistics là “ngã rẽ mang tính lịch sử” của doanh nghiệp Việt. Các biến động toàn cầu như đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí vận tải tăng, cùng những hàng rào kỹ thuật mới như thuế carbon và tiêu chuẩn về Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG) từ EU, Mỹ đang khiến ngành logistics Việt Nam phải cạnh tranh khốc liệt hơn bao giờ hết.

Trên thực tế, logistics xanh không còn là khẩu hiệu, mà đã len sâu vào từng mắt xích của chuỗi cung ứng - từ thu mua nguyên liệu, sản xuất, phân phối đến xử lý phế thải. Nghị quyết số 163/NQ-CP của Chính phủ cũng nhấn mạnh phát triển logistics gắn với chuỗi cung ứng bền vững, coi đây là một trong những động lực then chốt của tăng trưởng xanh.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Intimex cho biết: các đối tác quốc tế ngày càng yêu cầu cụ thể hơn về tuyến vận chuyển hiệu quả, phương tiện phát thải thấp và minh bạch hóa khí thải. “Intimex hiện thuê ngoài phần lớn hạ tầng logistics như kho lạnh, nên mức độ kiểm soát phát thải còn hạn chế. Tuy nhiên, chúng tôi đã đưa ra tiêu chí đánh giá nhà cung cấp theo ISO 9001:2015, đặc biệt chú trọng chất lượng, an toàn và môi trường”, ông Nam chia sẻ.

Không chỉ ở châu Âu, tại khu vực Đông Á, yêu cầu “xanh hóa logistics” cũng ngày càng rõ nét. Ông Nguyễn Văn Thứ - Chủ tịch HĐQT Công ty GC Food, đơn vị xuất khẩu nha đam sang Nhật Bản, Hàn Quốc cho hay: các đối tác đã bắt đầu đưa tiêu chí ESG vào chuỗi cung ứng. Dù chưa chịu tác động trực tiếp từ Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, GC Food xem đây là giai đoạn chuẩn bị để bứt phá, không phải khoảng lặng để an tâm.

Nhiều rào cản trong hành trình chuyển đổi xanh

Dù đã có những bước tiến nhất định, hành trình hướng tới logistics xanh của Việt Nam vẫn ở giai đoạn đầu. Hạ tầng thiếu đồng bộ - đặc biệt là vận tải đường bộ và kho bãi đang là rào cản lớn khiến doanh nghiệp khó áp dụng tiêu chuẩn xanh toàn diện.

Theo ông Đỗ Hà Nam, Intimex đang chuyển sang mô hình logistics chủ động hơn thông qua góp vốn và hợp tác đầu tư với các đối tác lớn, ưu tiên doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh và tiết kiệm năng lượng. Song thách thức lớn nhất vẫn là năng lực logistics nội địa còn yếu, khiến doanh nghiệp dù đạt chuẩn quốc tế nhưng vẫn phải vận hành trong hệ thống hạ tầng chưa tương xứng.

Doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh ứng dụng logistics xanh để gia tăng số lượng khách hàng, tăng nguồn thu và cắt giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.

Ở GC Food, chiến lược giảm phát thải được cụ thể hóa bằng việc đầu tư trực tiếp vào vùng nguyên liệu. Tại Khánh Hòa (tỉnh Ninh Thuận cũ), doanh nghiệp xây dựng nhà máy chế biến ngay trong vùng trồng nha đam, giúp rút ngắn thời gian thu hoạch và giảm phát thải trung gian. “Chúng tôi liên kết với các hộ dân và hợp tác xã trên diện tích 159 ha nha đam sạch. Khi nguyên liệu được thu mua tại chỗ và đưa trực tiếp vào nhà máy, chuỗi logistics được rút ngắn và lượng khí thải giảm đáng kể”, ông Thứ nói.

Tuy nhiên, theo ông, chuyển đổi xanh không thể là cuộc chơi đơn lẻ. Logistics là hệ thống phụ thuộc rất lớn vào hạ tầng, chính sách và khả năng liên kết vùng. Một trong những điểm nghẽn lớn nhất là cơ cấu vận tải quốc gia vẫn phụ thuộc chủ yếu vào đường bộ - loại hình có mức phát thải cao. Trong khi đó, đường sắt và đường thủy nội địa - phương thức ít phát thải hơn lại chưa được đầu tư đúng mức.

Ông Thứ dẫn chứng, GC Food có nhà máy chỉ cách tuyến đường sắt Bắc - Nam vài chục km nhưng chưa thể kết nối hiệu quả do thiếu kho trung chuyển đạt chuẩn và dịch vụ liên vận. Ngoài ra, chi phí logistics xanh hiện vẫn cao hơn đáng kể so với truyền thống. Các nhà cung cấp vận tải xanh đạt chuẩn quốc tế còn ít và chủ yếu tập trung ở các đô thị lớn.

“Với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản, việc tìm đối tác vận chuyển đạt chuẩn ESG từ vùng sâu, vùng xa ra cảng quốc tế vẫn rất khó khăn”, ông Thứ thẳng thắn chia sẻ.

Có thể thấy, logistics xanh đang là yêu cầu sống còn của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu khốc liệt. Con đường chuyển đổi tuy gian nan nhưng không thể trì hoãn. Chỉ khi Nhà nước, doanh nghiệp và các đối tác cùng hành động, hạ tầng được đầu tư đồng bộ và nhận thức xanh được lan tỏa, hàng Việt mới có thể chinh phục thị trường quốc tế bằng sức mạnh bền vững và trách nhiệm môi trường.